Licznik dwukierunkowy – czym jest, jak działa i jak go odczytać?
Jak łatwo zmierzyć, ile energii elektrycznej prosument oddał do sieci i pobrał z niej? To bardzo proste. Urządzeniem, które umożliwia pomiar energii w instalacjach FPV jest dwukierunkowy licznik prądu. Jak działa to urządzenie, jak odczytywać jego wskazania i co zrobić, gdy odczyt licznika dwukierunkowego wydaje się dość nieprawdopodobny? Na te i na inne pytania stawiane przez prosumentów odpowiemy w niniejszym artykule.
Czym jest licznik dwukierunkowy? Dlaczego jest on niezbędnym elementem instalacji fotowoltaicznej?
Licznik dwukierunkowy to urządzenie pomiarowe, które umożliwia pomiar energii elektrycznej (wyrażonej w kWh), którą:
- jest pobierana z sieci,
- jest oddawana do sieci (dotyczy wyłącznie nadwyżek energii).
Licznik dwukierunkowy rejestruje obydwie wartości, dzięki czemu użytkownik może w czasie rzeczywistym obliczyć, jaka jest liczba wyprodukowanych przezeń nadwyżkowych kWh i jaką ilość energii pobrał on z sieci. Na podstawie tych danych właściciel mikroinstalacji może rozliczać się z operatorem sieci energetycznej.
Jak działa licznik dwukierunkowy?
Ogólna zasad działania dwukierunkowego licznika energii jest bardzo prosta. Na czym zatem polega jego praca? Mówiąc wprost – licznik dwukierunkowy rejestruje kWh płynący w obie strony. Montuje się go bezpośrednio za falownikiem (inwerterem), dzięki czemu można łatwo mierzyć, jaka ilość energii została wyeksportowana do sieci, a jak ilość została przejęta przez gospodarstwo domowe.
Z technicznego punktu widzenia dwukierunkowy pomiar energii wygląda dokładnie tak samo, jak pomiar jednokierunkowy. Obrazowo można rzecz, że inteligentny licznik dwukierunkowy łączy w jednej obudowie funkcje dwóch urządzeń pomiarowych wykorzystywanych np. w domowych sieciach energetycznych.
Jak wygląda licznik dwukierunkowy?
Licznik dwukierunkowy wygląda podobnie do tradycyjnego licznika energii, ale ma dodatkowe funkcje. Posiada też czytelny, elektroniczny wyświetlacz, który pokazuje różne parametry, takie jak:
- energia pobrana,
- energia oddana,
- całkowity bilans energii.
Urządzenie jest kompaktowe, zamknięte w prostokątnej obudowie, i zwykle montowane w skrzynce licznikowej. W porównaniu do starszych liczników analogowych, jest nowocześniejsze i precyzyjniejsze. Tutaj warto podkreślić, że dwukierunkowy pomiar energii może odbywać się również wtedy, gdy gospodarstwo domowe korzysta z taryfy energetycznej (np. G12w). W tym przypadku umożliwia ono odczytanie wskazań energii dla godzin szczytu oraz godzin poza szczytem.
Jakie są rodzaje liczników dwukierunkowych?
Dwukierunkowy licznik energii może wystąpić w wielu różnych konfiguracjach. Jedną z nich jest ww. rozwiązanie stosowane dla rozliczeń dwutaryfowych. W instalacjach fotowoltaicznych stosuje się również urządzenia, które umożliwiają odczyt licznika:
- na miejscu, poprzez sprawdzenie wskazań wyświetlacza dla określonej funkcji,
- zdalnie, za pomocą odpowiednich urządzeń i oprogramowania.
Czy instalacja fotowoltaiczna może nie mieć licznika dwukierunkowego?
Dwukierunkowy licznik prądu instalowany jest wyłącznie w instalacjach fotowoltaicznych, w których istnieje potrzeba zużycia energii eksportowanej i importowanej. W praktyce oznacza to, że zaprojektowany w ten sposób licznik zużycia energii nie będzie działał w instalacjach, które są galwanicznie odłączone od zewnętrznej sieci energetycznej. Mówiąc wprost – montaż licznika dwukierunkowego jest zasadny tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z instalacją on-grid. Jeśli zatem posiadacz mikroinstalacji wykorzystuje pozyskany prąd na swoje potrzeby, monitorowanie ilości energii nie jest konieczne. W takiej sytuacji warto jednak zainwestować w magazyn energii.
Kto zakłada licznik dwukierunkowy?
Instalacja licznika należy do obowiązków operatora systemu dystrybucyjnego. Teoretycznie właściciel mikroinstalacji powinien powiadomić OSD o planowaniu przyłączenia na 30 dni przed jego wykonaniem. W praktyce bywa tak, że pracownicy operatora montują licznik po kilku, kilkunastu, albo i kilkudziesięciu dniach od złożenia stosownego wniosku. Czasami bywa również i tak, że licznik montowany jest nawet po upływie wspomnianego terminu.
Oznaczenia na liczniku dwukierunkowym
Co do zasady, oznaczenia techniczne umieszczone na obudowie licznika mają dla nas znaczenie drugorzędne. Doświadczony zespół monterów i techników fotowoltaiki wie, jak dobrać urządzenie do konkretnej instalacji. Na obudowie mogą pojawić się informacje dotyczące m.in.:
- napięcia i prądu znamionowego,
- sposobu podłączenia licznika,
- producenta,
- oznaczeń branżowych itd.
Jak odczytać licznik dwukierunkowy? Które wartości są kluczowe?
Zanim rozpoczniemy dokładne monitorowanie ilości energii eksportowanej i importowanej, warto dowiedzieć się, jakie są podstawowe wartości licznika dwukierunkowego. Dzięki znajomości tych oznaczeń zarządzanie energią jest znacznie łatwiejsze.
Kody podstawowe
- Kod 0.0.3 – nazwa licznika,
- Kod 0.1.0 – licznik okresów rozliczeniowych,
- Kod 0.1.2 – data i czas okresu rozliczeniowego,
- Kod 1.8.0 lub 1.8.0.0 – kodem tym określa się wielkość całkowitego zużycia energii, czyli łączną ilość kWh pobranych z sieci (jeśli masz taryfę jednostrefową) lub sumę zużycia energii elektrycznej we wszystkich strefach (jeśli masz taryfy G12, G12w i inne). W tym przypadku na Twoim liczniku mogą pojawić się następujące kody:
- Kod 1.8.1 – pobór prądu w strefie I,
- Kod 1.8.2 – pobór prądy w strefie II,
- Kod 1.8.3 – pobór prądu w strefie III,
- Kod 2.8.0 lub 2.8.0.0 – jest to całkowita ilość energii elektrycznej, którą przekazano do sieci energetycznej od chwili montażu licznika i jego uruchomienia aż do chwili obecnej. W przypadku taryf wielostrefowych na wyświetlaczu licznika mogą być wykorzystywane kody:
- Kod 2.8.1 – ilość energii oddana w strefie I,
- Kod 2.8.2 – ilość energii oddana w strefie II,
- Kod 2.8.3 – ilość energii oddana w strefie III,
Dodatkowe kody informacyjne, które mogą pojawić się na liczniku dwukierunkowym, to:
- Kod 0.2.2 – nazwa aktywnej taryfy rozliczeniowej lub oznaczenie kodowe taryfy wykorzystywane u operatora,
- Kod 0.9.1 – aktualny czas na liczniku,
- Kod 0.9.2 – aktualna data.
Skąd wiadomo że licznik dwukierunkowy działa poprawnie? Rozbieżności i przykład
Jak sprawdzić, czy licznik dwukierunkowy działa poprawnie? Wystarczy porównać jego wskazania dotyczące ilości wyeksportowanej energii z tym, co pokazuje inwerter (falownik). Poniżej przeanalizujemy przykładowe wskazania urządzenia pomiarowego i powiemy, co one oznaczają.
Licznik wskazuje mniejszą produkcję niż inwerter
Jeśli według wskazań produkcja energii jest mniejsza niż wartość podana przez inwerter, to najprawdopodobniej różnica ta wynika z konsumpcji części „zielonej” energii przez Twoje odbiorniki. Oczywiście warto też zwrócić uwagę na to, jak bardzo różnią się od siebie te wartości.
Licznik wskazuje 25% mniej niż falownik
W tym przypadku wszystko działa poprawnie. Różnica ta wynika na 99 procent z poboru energii przez Twoje urządzenia. Większość instalacji fotowoltaicznych działa właśnie w taki sposób. Nie musisz się zatem obawiać, że coś z Twoją mikroinstalacją jest nie tak, albo że – o zgrozo – Twój licznik nie został podłączony poprawnie.
Licznik wskazuje 50% mniej niż falownik
Takie wskazanie oznacza, że konsumpcja energii z fotowoltaiki jest bardzo duża i warto się tym zjawiskiem zainteresować. Oczywiście może być ona spowodowana podłączeniem do relatywnie małej instalacji potężnych odbiorników (pompy ciepła), ale też wynikiem błędu monterów.
Licznik wskazuje 80% mniej niż falownik
Takie wskazanie oznacza, że niewiele eksportujesz. Istnieje jeden wyjątek – wynik ten jest często spotykany w instalacjach, które są podłączane do magazynu energii. W pozostałych przypadkach świadczy on raczej na pewno o tym, że coś jest nie tak.
Licznik wskazuje praktycznie to samo co falownik
Jeśli Twój licznik wskazuje to samo, co falownik, to Twoja autokonsumpcja energii jest praktycznie znikoma. Spróbuj w ciągu dnia (gdy występuje produkcja energii) włączyć odbiornik dużej mocy, taki jak np. pralka i sprawdź, czy wskazania się zmieniają. Jeśli nie, to świadczy to o awarii licznika.
Wymiana licznika na dwukierunkowy
Wymiana licznika na dwukierunkowy powinna mieć miejsce wówczas, gdy instalacja fotowoltaiczna zostaje podłączona do sieci energetycznej. Proces ten wygląda następująco:
- Zgłoszenie instalacji do operatora. Po montażu fotowoltaiki właściciel zgłasza instalację do lokalnego operatora systemu dystrybucyjnego (OSD).
- Weryfikacja przez operatora. Operator sprawdza dokumentację techniczną i poprawność zgłoszenia.
- Wymiana licznika. Operator zleca wymianę licznika jednostce serwisowej. Koszt wymiany najczęściej pokrywa operator, ale warto to potwierdzić w warunkach umowy.
- Uruchomienie instalacji. Po wymianie licznik rejestruje zarówno energię pobraną z sieci, jak i oddaną.
Cały proces trwa zwykle kilka tygodni. Po jego zakończeniu możesz uruchomić system w trybie on-grid.
Ile kosztuje licznik dwukierunkowy oraz jego instalacja?
Koszt licznika dwukierunkowego oraz jego instalacji najczęściej pokrywa operator systemu dystrybucyjnego (OSD), dzięki czemu dla właściciela instalacji fotowoltaicznej wymiana licznika jest bezpłatna.
W przypadku, gdy licznik dwukierunkowy ma być zakupiony prywatnie, jego cena waha się najczęściej w granicach od 400 do 1000 złotych. Do kosztów zakupu należy również doliczyć koszt montażu takiego urządzenia, który wyceniany jest najczęściej na 250 – 500 złotych.
Czy licznik dwukierunkowy jest awaryjny?
Na ogół dwukierunkowe liczniki energii mierzą wartości energii eksportowanej i pobieranej w sposób bezawaryjny. Ewentualne awarie lub nieprawidłowe wskazania wynikają najczęściej z błędnego podłączenia urządzenia do sieci. Niemniej, jeśli w naszej instalacji zaobserwujemy, że zdalny odczyt lub bieżące wskazania licznika są nieprawidłowe, zawsze warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego elektryka lub technika specjalizującego się w instalacjach fotowoltaicznych.
Dzięki temu mamy pewność, że instalacja pracuje poprawnie.